- Bağlantıyı al
- X
- E-posta
- Diğer Uygulamalar
Öne Çıkan Yayın
Gönderen
Ömer Faruk Candoğan
tarih:
- Bağlantıyı al
- X
- E-posta
- Diğer Uygulamalar
Dopamin Nedir?
Birçok araştırmacı dopaminin insan ve hayvan beyninin boyutlarının, serebral korteksinin karışıklığının ve beynin nöral bağlarının dış katmanının farklarının anahtarı olduğunu düşünüyor. Bu nedenle bizde bütün dikkatimizi beynin bu kısmına verdik ve bu benzersiz zihinsel yaşamın, evrimin bir şaheseri olduğuna inanıyoruz.
Genellikle, insan beynindeki diğer hücrelerle iletişim kurmak için kimyasal dopamin kullanan bir grup hücrenin, hemen hemen insan ve hayvan beynindekilerle aynı olduğunu görmezden geliyoruz
Faydalı Bir Deney...
Dopamin genellikle beynin "zevk kimyasalı" olarak tarif edilir fakat daha geniş fiziksel ve mental bir süreçten ibarettir. Dopamin ortabeyindeki bir küme nöron tarafından diğer nöronlara mesaj iletmek için kullanılır. Dopamin nöronları çok küçük rakamsal değerlere sahiptirler (0,6.10-3 ) ve kaplumbağalar kadar basit memelilerde bile gözlemlenmişlerdir.
1950'de araştırmacılar , sıçanlar zevk aldıklarında dopamin nöronlarının bağlı olduğu sinir nöronlarının uyarıldığını gördüler. Sıçanlar bu tür uyarımları kontrol altında tutmayı öğrenmişler ve bunu gün içinde binlerce kez yapıyorlar.
Benzer bir deneyde (tamamıyla insanlık dışı) 1970'de insan bir denek üzerinde denendi. Sıçanlarda olduğu gibi insan denekte uyarımları kontrol etmeyi öğrendi ve 3 saatlik bir süreç içinde toplamda 1500 kez uyarımda bulundu.Bu uyarımlar boyunca zevk duygusu aldığını da bildirdi.
Bu araştırmalar aynı zamanda yemek yemenin, seks yapmanın, intikam almanın, video oyunlarında kazanmanın, müzik dinlemenin, para kazanmanın ve komik karikatürler okumak gibi aktivitelerin de dopamin sisteminin aktifleşmesini sağladığını gösterdi.Dopamin sistemini sadece bunlar harekete geçirmiyor. Uyarıcı ilaçlar (opiatlar da dahil olmak üzere),alkol ve kokain gibi uyuşturucularda dopamin sistemini aktifleştiriyor. Bu ilaçlar doğal uyarıcılardan çok daha güçlü bir etki sağlıyor ve tokluk hissi uyandırmıyor.
Bu gerçeklerin basit bir yorumu da, dopamin sisteminin beyne giden zevk yolu olduğudur.Bu tanım hayvanların ve insanların dopamin sistemini aktifleştirme arzusunu potansiyel olarak açıklar.Aynı zamanda bazı ilaçlarında neden çok uyarıcı olduklarını da açıklar. İlaçlar tarafından uyarılmış bu uzun aktivasyon süreci "mükemmel tatmin" hissi verir.
Ancak, bir çok mental olay tatmin olunan zamanda meydana gelir. Motivasyonda ki değişiklikler, duygular ve öğrenim bunlara dahildir(yani mutluyken her şey daha kolaydır).Örnek vermek gerekirse
bir otomat makinesi size şeker sunuyor. Eğer açlık tarafından motive edildiyseniz, dikkatiniz makinaya çekilecektir ve şekerleri alma teşebbüsü için daha çok uyarılacaksınız. O şekerleri bir kez aldığınızda, zevk duygusunu deneyimleyeceksiniz ve beyniniz otomat makinasının verdiği ödülleri ortak olarak görecek ve açlık hissiniz azalacak.
Dopamin ve İrade Karşı Karşıya...
Dopaminin fonksiyonlarının en önemlilerinden biride öğreniyor olması. Araştırmacılar inanıyor ki, beklenilen ödül gerçeklikle eşleşmezse dopamin nöronları aktivitelerini değiştiriyor ve "ödül öngörü hatası" sinyalini veriyorlar. Buda onları öğrenmeye itiyor.Mesela, dopamin nöronları beklenmeyen bir ödül ile aktif olmuşsa (uyuşturucu, uyarıcı), beklenen ödül geldiğinde bastırılmış olurlar ve aktifleşmekse başarısız olurlar.
Bir uyuşturucu bağımlısının kokain almasını düşünün. Bunu sebebi doğal ödüllerden (tatmin edicilerden) gelen zevkin artık ona kokainde ki gibi tokluk vermnemesi ve yeterli gelmemesidir.
Bizim Kimyasal Yetkimiz?
Acaba beyin bağımlılıktaki dopaminin etkilerinin üstesinden gelmeyi başarabilir mi ? Nöroloji uzmanları sürekli olarak bağımlılık sebepli dopamin uyarımını engelleyen ilaçların üretimini takip ediyorlar.Ancak dopaminin mutluluk verici ve motive edici gibi diğer işlevlerini engellemeden bir ilaç üretmek oldukça zor. Bu yüzden oldukça kısıtlı sonuçlara ulaşabildiler.
Uyarılmış dopamin bağımlılığın arkasındaki bütün olay olmayabilir fakat insanın bağımlılığın üstesinden kendi kendine gelip gelemeyeceğini düşünmemizi sağlıyor. Aynı sorun obezite gibi her gün yaşanan irade zayıflıklarında da var.
Belki eylemlerimiz bizim gelişmiş serebral korteksimizin kontrolünde olabilir, fakat ilkel dopamin sistemimiz hocası (irade) gibi gerçekten çok iyi hizmet ediyor...
Kaynakça:IFL Science